Monday, June 8, 2009

Περί "φύσης" και φυσικότητας

Πολλοί άνθρωποι επικαλούνται τη φύση όταν πρόκειται να δικαιολογήσουν τη δική τους συμπεριφορά και να κατακρίνουν τη δική μου (δεν τρώω τίποτε που προϋποθέτει εκμετάλλευση μη ανθρώπινων ζώων).

"Μα... είναι στη φύση του ανθρώπου να τρώει κρέας και γάλα" --- ακούω συχνά.

Όμως η φράση "φυσικό για τον άνθρωπο" είναι προβληματική. Υπάρχουν πάρα πολλές πλευρές της "φύσης" που δεν τις δεχόμαστε, άρα γιατί να πρέπει να δεχτούμε το να τρώμε μη ανθρώπινα ζώα ή να καταναλώνουμε προϊόντα που προέρχονται από αυτά;

Φυσικό για τον άνθρωπο-γυναίκα είναι να γονιμοποιείται κάθε χρόνο. Όμως φοράμε προφυλακτικά και δεν κάνουμε 10-20 παιδιά. Άρα επεμβαίνουμε στη "φύση" μας.

Φυσικό για τον άνθρωπο-άνδρα είναι να κλέβει με τη δύναμή του ή/και το μυαλό του την πιο γερή και όμορφη γυναίκα και γενικά να γονιμοποιεί πολλές γυναίκες ώστε να διαιωνιστούν τα πιο γερά ή/και έξυπνα γονίδια. Όμως φτιάχνουμε νόμους και κανόνες ηθικής για να το αποτρέψουμε.

Φυσικό για τον άνθρωπο-γυναίκα να θέλει να την κλέψει ο πιο δυνατός/όμορφος/υγιής/έξυπνος άνδρας της ομάδας ώστε τα παιδιά της να είναι γερά και δυνατά. Αν πεις στον άντρα με τον οποίον ζεις ότι θέλεις να κάνεις παιδιά με κάποιον άλλον που μπορεί να έχει καλύτερα γονίδια, μάλλον δεν θα του αρέσει αυτή η "φυσική" σου προσέγγιση.

Φυσικό για τον άνθρωπο, είναι να πεθαίνει με ρυτίδες. Όμως φοράμε κρέμες για τον ήλιο και κάποιοι κάνουν πλαστική εγχείρηση για να "ξανανιώσουν".

Φυσικό για τον άνθρωπο, είναι να βρίσκει το φαγητό του στη φύση (είτε σκοτώνοντας ζώα ή/και συλλέγοντας ό,τι υπάρχει στη φύση). Όμως τώρα καλλιεργούμε το φαγητό μας σε εκτάσεις που ήταν "φυσικές" πιο πριν (και είχαν δάση, και άλλα φυτά και ζώα που η πραγματική φύση έβαλε εκεί). Επίσης αγοράζουμε το φαγητό μας τυλιγμένο σε πολυστυρένιο και σε άλλες συσκευασίες, "κυνηγώντας" το με ένα καρότσι σε τεράστιους κρύους διαδρόμους super-market.

Φυσικό για τον άνθρωπο είναι να πεθαίνει από ασθένειες. Και όμως κάνουμε εγχειρήσεις bypass και διάφορα άλλα για να παρατείνουμε τη ζωή σε πολλούς ανθρώπους που η "φύση" θα τους είχε ξεφορτωθεί πολύ γρήγορα.

Φυσικό είναι να βασανίζω ή και να σκοτώνω ανθρώπινα βρέφη, γάτες, σκύλους, γουρούνια, ελέφαντες, ό,τι με ευχαριστεί και με βολεύει τέλος πάντων, απλά και μόνο γιατί είμαι πιο έξυπνος και πιο δυνατός. Όμως φτιάχνουμε νόμους...

Φυσικό είναι να υπάρχει κανιβαλισμός σε κάποια θηλαστικά, και να σκοτώνουν κάποια μικρά τους αφού τα γεννήσουν. Άλλη μία πλευρά της "φύσης" που δεν δεχόμαστε εμείς οι άνθρωποι.

Φυσικό είναι να συλλαμβάνεται ένας άνθρωπος με φυσική γονιμοποίηση. Όμως υπάρχουν κλινικές υποβοηθούμενης ανθρώπινης αναπαραγωγής για όσους η φύση δεν ευνοεί σε αυτόν τον τομέα.

Εν συνόψει, ζούμε σε μία αφύσικη κοινωνία με νοσοκομεία και γιατρούς - αλλιώς θα πεθαίναμε στα 40, και θα τρώγαμε μόνο ότι παρήγετο στο χωριό μας. Πώς γίνεται να επικαλούμαστε επιλεκτικά τη "φύση" για να (κατα)κρίνουμε κάποιες διατροφικές επιλογές που στηρίζονται στην αναγνώριση της αξίας της ζωής κάθε αισθανόμενου ζώου και να την ξεχνάμε όταν φράζουν οι αρτηρίες μας;

Πάντα ελπίζω ότι κάποιος από όσους χρησιμοποιούν αυτό το "επιχείρημα" ("είναι στη φύση μου") θα μπορέσει να μου δώσει έναν ορισμό για το τι θα πει "φυσικό". Είναι αρκετά δύσκολο να βρεθεί ένας ορισμός που να μην πάσχει από τα παραπάνω προβλήματα. Αν επιχειρήσω να δώσω έναν ορισμό για το τι θα πει "φυσικό", "είναι στη φύση μας" κ.λπ., το μόνο που μπορεί να στέκει για μένα είναι το εξής:

Φυσικό είναι ό,τι αυξάνει την πιθανότητά μου (α) να επιβιώσω ως άτομο και ως είδος και (β) να πάρω ευχαρίστηση/ικανοποίηση από τη ζωή μου. Αφού λοιπόν η χορτοφαγία (veganism) (α) δεν μειώνει την πιθανότητά σου να επιβιώσεις (μάλιστα μπορεί να την αυξήσει κιόλας) και (β) σε κάνει να νιώθεις όμορφα με αυτό που κάνεις, τότε είναι ΑΦΥΣΙΚΟ να φάς προϊόντα που προϋποθέτουν την εκμετάλλευση ή τον θάνατο ζώων τα οποία έχουν πέντε αισθήσεις, περπατούν, έχουν τη δυνατότητα να υποφέρουν, και θέλουν να ζήσουν τη δική τους ζωή με τον τρόπο που αυτά θα διαλέξουν.

Συνεπώς, εάν κάποιος θέλει να δικαιολογήσει το ότι καταναλώνει ζώα και ζωικά προϊόντα στη βάση της υποτιθέμενης "φυσικότητας", τότε, για να είναι συνεπής με τις αρχές του, θα πρέπει να υιοθετήσει παράλληλα και πολλές άλλες συμπεριφορές που να είναι συμβατές με την έννοια της "φυσικότητας".

Για περισσότερα,

http://www.vegansociety.co.uk (αγγλικά)

http://www.abolitionistapproach.com/no-its-not-natural/ (αγγλικά -- ένα δοκίμιο του Καθηγητή Νομικής Gary Francione, Rutgers University, που δίνει άλλη μία οπτική γωνία στο ίδιο θέμα)

http://www.abolitionistapproach.com/media/pdf/ARAA_Pamphlet_A4_Greek.pdf (ελληνικά)

ΥΓ.

Υπάρχουν και παραδείγματα από την ίδια την εκτροφή ζώων η οποία είναι εξίσου αφύσικη με το να καταναλώνουμε ζώα ή ζωικά προϊόντα. Όμως δεχόμαστε και αυτά τα αφύσικα πράγματα θεωρώντας ότι είναι "φυσικά" ενώ καταναλώνουμε τα προϊόντα "αφύσικων" διαδικασιών.

Για παράδειγμα, φυσικό είναι να γεννιέται ένα ζώο με φυσική γονιμοποίηση. Όμως η συντριπτική πλειοψηφία των ζώων που εκτρέφονται για το φαγητό μας γεννιούνται με τεχνητή γονιμοποίηση και άλλες μη φυσικές μεθόδους.

Φυσικό είναι για το μοσχάρι να ζει με τη μητέρα του και να πίνει το γάλα της. Όμως απομονώνουμε το μοσχάρι από τη μητέρα του για να μην πίνει το γάλα της ώστε να το παίρνουμε εμείς οι άνθρωποι και να το βάζουμε σε κουτιά TetraPack, το μεταφέρουμε χιλιόμετρα μακριά σε φορτηγά-ψυγεία, και θανατώνουμε το μοσχάρι ενώ είναι ακόμα βρέφος για να το φάμε σαν "μοσχαράκι γάλακτος", τη στιγμή που το φυσικό είναι να μεγαλώσει και να πεθάνει πλήρες ημερών, όπως και η μητέρα του. Όμως η μητέρα του θα θανατωθεί και αυτή μόλις η παραγωγή γάλακτος δεν είναι πια ικανοποιητική.

Sunday, March 22, 2009

Ψωμί για τοστ: πόσο απαραίτητα είναι τα "φυτικά έλαια";

Έψαχνα τις προάλλες ψωμί για τοστ στο σούπερ μάρκετ. Κοίταξα τα συστατικά όλων των προϊόντων. Όλα, εκτός από ένα, περιείχαν "φυτικά λίπη", υδρογονωμένα ή μη.

Ερώτηση 1η

Από πού και ως πού είναι απαραίτητα τα φυτικά λίπη, δηλ. η μαργαρίνη (υδρογονωμένη ή μη) μέσα στο ψωμί μας;

Απάντηση

ΔΕΝ είναι απαραίτητη. Αν ήταν, δεν θα υπήρχε κανένα ψωμί για τοστ χωρίς μαργαρίνη. Ούτε θα μπορούσαμε να φτιάξουμε μόνοι μας ψωμί χωρίς αυτήν.

Ερώτηση 2η

Γνωρίζουμε ότι νικητής στη σύγκριση ελαιολάδου και μαργαρίνης είναι (με τεράστια διαφορά) το ελαιόλαδο. Γιατί οι επιχειρήσεις που παράγουν τα συγκεκριμένα ψωμιά, που πρόσφατα άρχισαν να φαντάζονται τα ψωμιά τοστ ως "σούπερ" τρόφιμα (διαφημίζοντας τα οφέλη των διαιτητικών ινών που περιέχουν, των ω-λιπαρών οξέων, κλπ) δεν χρησιμοποιούν ελαιόλαδο αντί για μαργαρίνη;

Απάντηση

Δεν γνωρίζω. Πιθανές απαντήσεις:

  • "Κάποιος πρέπει να φάει και τις μαργαρίνες. Ας τις φάνε αυτοί που δεν προσέχουν ή αυτοί που δεν έχουν ιδέα ότι υπάρχει ποιοτικά καλύτερο προϊόν." Σίγουρα όμως κανένας από αυτούς δεν έχει ζητήσει να υπάρχει μαργαρίνη στο ψωμί του. Αποφασίζει η επιχείρηση λοιπόν, για το τι θα φάνε οι απρόσεκτοι και οι αμαθείς, και έτσι μειώνεται αυτομάτως η ποικιλία των προϊόντων που είναι κατάλληλα για αυτούς που προσέχουν και αυτούς που γνωρίζουν.
  • "Η προσθήκη ελαιολάδου θα κάνει το προϊόν ακριβότερο." (1) Και λοιπόν; Ας γίνει ακριβότερο. Ας τρώμε λιγότερο. Ας είναι το "ακριβό" ψωμί για τόστ η ευκαιρία για να φτιάξουμε ψωμί στο σπίτι μας, με αλεύρι, ελαιόλαδο, νερό (με ή χωρίς μαγιά). Το 1 κιλό σπιτικό ψωμί έχει κόστος υλικών πολύ μικρότερο από όσο κοστίζει 1 κιλό ψωμιού σε φέτες. Αν είναι ακριβό το ψωμί με ελαιόλαδο, τότε είναι πολύ φθηνότερη η παρασκευή του στο σπίτι από αγνά υλικά. (2) Άν συνυπολογίσουμε το μακροπρόθεσμο κόστος στην υγεία μας από την κατανάλωση μαργαρίνης αντί ελαιολάδου, τότε η προσθήκη ελαιολάδου δεν θα κάνει ακριβότερο το ψωμί - κάθε άλλο.

Ερώτηση 3η

"Φυτικά λίπη, υδρογονωμένα και μη". Ορίστε; Αυτό μπορεί να θεωρηθεί ενημέρωση του καταναλωτή για αυτό που τρώει;

  • Δεν αναγράφεται η πηγή - από τι είναι το φυτικό λίπος; Από φοίνικα; ηλιόσπορο; από τι;
  • Τι ποσοστό κατά βάρος αποτελεί το φυτικό λίπος συνολικά;
  • Πόσο λίπος είναι υδρογονωμένο, και πόσο όχι;
  • Πόσα trans λιπαρά περιέχονται στο ψωμί;

Απάντηση

Ποιος ξέρει; Πάντως όχι ο καταναλωτής.

Με βάση τα παραπάνω, χαιρετώ τις κοινωνικά υπεύθυνες επιχειρήσεις που παράγουν ψωμί για τοστ. Ένα μεγάλο μπράβο που μας βοηθάτε να απολαμβάνουμε φθηνό (?) ψωμί για τοστ, χωρίς μάλιστα να γνωρίζουμε τι ακριβώς περιέχει και σε τί αναλογίες (πιθανώς με δωρεάν τα trans λιπαρά). No thanks, από μένα, στο εξής.

Χαιρετώ επίσης τους Έλληνες καταναλωτές, οι οποίοι θυμούνται τη μεσογειακή διατροφή μόνο όταν πρόκειται να μιλήσουν για τη χώρα τους, και συνεχίζουν να επιβραβεύουν με τις αγορές τους τις παραπάνω επιχειρήσεις.

Βιβλιογραφία

http://en.wikipedia.org/wiki/Vegetable_oil

http://en.wikipedia.org/wiki/Trans_fat